Το μυστήριο του θανάτου στη θρησκεία

Διάγραμμα – Περίληψη

Θέματος Γ' τοῦ Θεολογικοῦ Προγράμματος «Ὀρθοδοξία καί Ζωή»

τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μαντινείας καί Κυνουρίας,

περιόδου Ι', ἔτους 2015-2016.

Ἡ θρησκεία, ὡς ἀπόπειρα ὑπέρβασης τοῦ θανάτου: Ὁ ἄνθρωπος, στήν προσπάθεια του νά ὑπερβεῖ τόν φόβο τοῦ θανάτου, δέν κατασκευάζει μόνο μύθους, ἀλλά καί θρησκεῖες. Θρησκεία εἶναι ἡ τιμή ἤ λατρεία πρός τό (ὑποτιθέμενο) θεῖο. Κάθε θρησκεία ὑπόσχεται «λύση» στό πρόβλημα τοῦ θανάτου, μεταθέτωντάς το, κατά κανόνα, σέ μιά ἄλλη ζωή. Ἡ προσφερόμενη ἀπό τή θρησκεία «λύση» εἶναι: «πεθαίνεις τώρα, γιά νά ζήσεις σέ μιά ἄλλη ζωή», «στερεῖσαι τώρα, γιά νά ἀπολαύσεις σέ μιά ἄλλη ζωή». Στήν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἡ ἄλλη ζωή δέν εἶναι ἁπλή ὑπόσχεση, ἀλλά πραγματικότητα, ἡ ὁποία ἀρχίζει ἀπό τήν παροῦσα ζωή. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας διδάσκουν ὅτι, ἄν ὁ ἄνθρωπος δέν ἀρχίσει ἀπό τώρα νά ἀπολαμβάνει τά ἀγαθά τῆς αἰώνιας ζωῆς, δέν θά τά ἀπολαύσει οὔτε μετά θάνατον. Στόν πρωτόγονο ἄνθρωπο ἡ θρησκεία συμπλέκεται ἄρηκτα μέ τόν μῦθο. Οἱ ρίζες τῆς ἀνθρώπινης θρησκευτικότητας εἶναι βαθύτατες, ὅπως καί τοῦ μύθου. Ἡ ἐπιστήμη μαρτυρεῖ γιά τήν καθολικότητα τοῦ θρησκευτικοῦ φαινομένου, γεγονός πού εἶχε ἐπισημάνει στήν ἀρχαιότητα ὁ Ξενοφῶν (π.430-355 π.Χ.). Ἐπί πλέον, στή θρησκεία ἐμφανίζονται ὅλα τά στοιχεῖα τοῦ μύθου, ἰδιαίτερα δέ ἡ ἀπολυτοποίηση τοῦ σχετικοῦ: Ὅλες οἱ θρησκεῖες εἶναι ἀπολυτοποιήσεις τοῦ σχετικοῦ, ὅλες οἱ θρησκεῖες θεοποιοῦν ἕνα μέρος τοῦ κτιστοῦ κόσμου, ὅλες οἱ θρησκεῖες ἔχουν εἰδωλολατρικό χαρακτῆρα, ὅλες οἱ θρησκεῖες (ἀνεξαιρέτως) εἶναι μορφές εἰδωλολατρίας. Στή θρησκεία τό ἀπολυτοποιημένο σχετικό τοῦ μύθου, δέν πιστεύεται ἁπλῶς, δέν προσδιορίζει τόν ἄνθρωπο ἁπλῶς, ἀλλά καί λατρεύεται.

Αποσπάσματα Πρακτικών Η΄Οικουμενικής Συνόδου (879-880 μ.Χ.)

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ

ΤΗΣ ΕΝ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΙ Η' ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

(879-880 μ.Χ.)

ΕΚ ΤΗΣ Δ' ΠΡΑΞΕΩΣ

ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΘΩΝ ΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΠΟΥΣ

ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ

Ἡ ἁγία σύνοδος εἶπεν· Ἕκαστος θρόνος ἔσχεν ἀρχαῖά τινα παραδεδομένα ἔθη, καὶ οὐ χρὴ περὶ τούτων πρὸς ἀλλήλους διαφιλονικεῖν καὶ ἐρίζειν. Φυλάττει μὲν γὰρ ἡ τῶν Ῥωμαίων Ἐκκλησία τὰ ἔθη αὐτῆς, καὶ προσῆκόν ἐστι· φυλάττει δὲ καὶ ἡ Κωνσταντινουπολιτῶν Ἐκκλησία ἴδιά τινα ἔθη, ἄνωθεν παραλαβοῦσα, ὡσαύτως καὶ οἱ τῆς Ἀνατολῆς θρόνοι. Εἰ μὲν οὖν ἡ τῶν Ῥωμαίων Ἐκκλησία οὐδέποτε ἀπὸ τῶν λαϊκῶν παρεδέξατο εἰς ἀρχιερέα, φυλαττέτω ταῦτα· προσῆκον γάρ ἐστιν ὅρια πατέρων μὴ παραλυμαίνειν. Ἐπεὶ δὲ οὔτε οἱ ἀνατολικοὶ τοῦτο παρεφυλάξαντο, οὔτε ἡ καθ’ ἡμᾶς ἁγία Κωνσταντινουπολιτῶν Ἐκκλησία, εὐχόμεθα μὲν ἀεὶ ἀπὸ τῶν κληρικῶν καὶ μοναχῶν τοιούτους ἀναδείκνυσθαι, ὥστε τὴν ψῆφον τῆς ἀρχιερωσύνης ἐπ’ αὐτοὺς ἔρχεσθαι· ἂν δὲ ἐν αὐτοῖς μὴ ὦσι τοιοῦτοι, ἐν δὲ τῷ λαϊκῷ τάγματι ἐπιτηδειότεροι φανῶσιν, οὐδείς, τοὺς ἐπιτηδειοτέρους καταλιμπάνων, οὐδὲ τοὺς ἀξιωτέρους, εἰς τοὺς ἀνεπιτηδείους καὶ ἐλάττους κατὰ τὴν ἀξίαν τὴν αὐτοῦ παρελκύσει ψῆφον.

Όρος Πίστεως Η΄ Οικουμενικής Συνόδου (879-880 μ.Χ.)

ΟΡΟΣ ΠΙΣΤΕΩΣ

ΤΗΣ ΕΝ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΙ Η' ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΔΟΥ

(879-880 μ.Χ.)

Τοῦ Κυρίου καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τὴν σεπτὴν καὶ θείαν διδασκαλίαν τοῖς τῆς διανοίας κόλποις ἀδιστάκτῳ γνώμῃ καὶ πίστεως τεθεμελιωμένην καθαρότητι, καὶ τῶν αὐτοῦ ἁγίων μαθητῶν καὶ ἀποστόλων τὰς ἱερὰς διατάξεις καὶ τοὺς κανονικοὺς τύπους ἀπλανεστάτῃ κρίσει συνεξοσιοῦντές τε καὶ συνδιασῴζοντες, ναὶ δὴ καὶ τῶν ἁγίων ἑπτὰ καὶ οἰκουμενικῶν Συνόδων ὡς τοῦ αὐτοῦ καὶ ἑνὸς Πνεύματος ἁγίου ταῖς ἐπιπνοίαις ἰθυνομένων τε καὶ ἐνεργουμένων τὸ κήρυγμα, καὶ τοὺς κανονικοὺς θεσμοὺς ἀπαρατρώτους τε καὶ ἀκαπηλεύτους εἰλικρινεστάτῃ τε καὶ ἀκλο­νήτῳ δόξῃ τιμῶντές τε καὶ συνδιαφυλάττοντες, ἀποβαλλόμεθα μὲν οὓς ἐξεκλησίασαν, στέργομεν δὲ καὶ ἀποδοχῆς ἀξίους ἔχομεν οὓς οἷα δὴ ὁμοδόξους ἢ καὶ τῆς εὐσεβείας καθηγητὰς τιμὴν καὶ σέβας ὅσιον ὀφειλομένους ἀπέφηναν. Οὕτω περὶ τούτων φρονοῦντές τε καὶ ἀνακηρύττοντες, τὸν ἄνωθεν ἐκ Πατέρων καὶ μέχρις ἡμῶν κατεληλυθό­τα τῆς ἀκραιφνεστάτης τῶν χριστιανῶν πίστεως Ὅρον καὶ διανοίᾳ καὶ γλώσσῃ στέργομέν τε καὶ πᾶσι διαπρυσίῳ τῇ φωνῇ περιαγγέλλομεν, οὐδὲν ἀφαιροῦντες οὐδὲν προστιθέντες οὐδὲν ἀμείβον­τες οὐδὲν κιβδηλεύοντες. Ἡ μὲν γὰρ ἀφαίρεσις καὶ ἡ πρόσθε­σις, μηδεμιᾶς ὑπὸ τῶν τοῦ πονηροῦ τεχνασμάτων ἀνακινου­μένης αἱρέσεως, κατάγνωσιν εἰσάγει τῶν ἀκαταγνώστων καὶ ὕβριν τῶν Πατέρων ἀναπο­λόγητον· τὸ δὲ κιβδήλοις ἀμοίβειν ῥήμασιν Ὅρους Πατέρων πολὺ τοῦ προτέρου χαλεπώτερον. Δι’ ὃ τὸν ἐξ ἀρχῆς τῆς Πίστεως Ὅρον πόθῳ θείῳ καὶ διανοίας εὐθύτητι ἡ ἁγία καὶ οἰκουμενικὴ αὕτη Σύνοδος ἐνστερνιζομένη τε καὶ θειάζουσα καὶ τὸ τῆς σωτηρίας στερέωμα ἐν αὐτῷ θεμελιοῦσά τε καὶ ἀνεγείρουσα, οὕτω φρονεῖ καῖ κηρύσσειν πᾶσιν ἐκβοᾷ.

Φωτίου του Μεγάλου, Εγκύκλιος Επιστολή (866 μ.Χ.)

ΦΩΤΙΟΥ

ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΩΝ/ΛΕΩΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

(866 μ.Χ.)

Ἐγκύκλιος Ἐπιστολὴ πρὸς τοὺς τῆς Ἀνατολῆς ἀρχιερατικοὺς θρόνους, Ἀλεξανδρείας φημὶ καὶ τῶν λοιπῶν, ἐν ᾖ περὶ κεφαλαίων τινῶν διάλυσιν πραγματεύεται· καὶ ὡς οὐ χρὴ λέγειν «ἐκ τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ» τὸ Πνεῦμα προέρχεσθαι, ἀλλ’ ἐκ τοῦ Πατρὸς μόνου.

1. Οὐκ ἦν ἄρα, ὡς ἔοικε, κόρος τῷ πονηρῷ τῶν κακῶν, οὐδέ τι τῶν ἐφευρημάτων καὶ μηχανημάτων πέρας, ἃ κατὰ τοῦ ἀνθρωπίνου γένους ἐξ ἀρχῆς ἀνακινεῖν ἐμελέτησεν· ἀλλὰ μυρίαις μὲν ὅσαις ἀπάταις πρὸ τῆς ἐν σαρκὶ τοῦ Δεσπότου παρουσίας τὸν ἄνθρωπον ὑπηγάγετο εἰς ἀλλοφύλους καὶ παρανόμους ἀποβουκολήσας πράξεις, ἐξ ὧν καὶ τὴν κατ’ αὐτοῦ τυραν­νίδα κατὰ κράτος ἀνεδήσατο· μυρίαις δὲ καὶ μετὰ ταῦτα πλάναις καὶ δελεάσμασιν ὑποσκελίζειν καὶ παρασύρειν τοὺς αὐτῷ πειθομένους οὐ διέλι­πεν. Ἐντεῦθεν Σίμωνες καὶ Μαρκίωνες, Μοντανοί τε καὶ Μάνητες, καὶ ἡ ποικίλη καὶ πολύτροπος τῶν αἱρέσεων θεομαχία ἐπλήθυνεν. Ἐντεῦθεν Ἄρειος καὶ Μακεδόνιος καὶ Νεστόριος Εὐτυχής τε καὶ Διόσκορος καὶ τὸ λοιπὸν τῆς ἀσεβείας σύνταγμα, καθ’ ὧν αἱ ἅγιαι καὶ οἰκουμενικαὶ συνεκρο­τήθησαν ἑπτά Σύνοδοι καὶ τῶν κατὰ τόπους ἱερῶν καὶ θεοφόρων ἀνδρῶν συνελέγη τὰ συστήματα, τὰς πονηρὰς παραφυάδας τῇ μαχαίρᾳ τοῦ Πνεύ­ματος αὐτορρίζους ἐκθερίσαντες, καὶ καθαρὸν παρασκευάσαντες ἀναφυῆ­ναι τῆς Ἐκκλησίας τὸ λήιον.